Smardz jadalny, inaczej zwany smardzem zwyczajnym (Morchella esculenta (L.) Pers.), to gatunek grzyba z rodziny smardzowatych (Morchellaceae).
Owocniki tego gatunku zazwyczaj mają wysokość między 3 a 10 cm oraz średnicę od 3 do 7 cm. Ich kolor jest przeważnie beżowy lub ochrowy, choć czasami bywa szary lub prawie czarny. Mają owalny lub stożkowaty kształt, są puste w środku i posiadają nieregularne zagłębienia na powierzchni, między którymi występują żeberka, ułożone w sposób nieokreślony.
Trzon smardza jadalnego osiąga długość od 2 do 6 cm i średnicę od 2 do 4 cm. Jest kremowy, żółty lub białawy, również pusty w środku, z chropowatą lub ziarnistą powierzchnią. U dojrzałych owocników jego podstawa jest rozszerzona i falista.
Miąższ smardza jadalnego jest białawy, kruchy, ma woskowatą konsystencję oraz łagodny smak, który towarzyszy mu korzenną wonią.
Zarodniki tego gatunku są eliptyczne, gładkie i mają rozmiary wynoszące od 16 do 23 × 11 do 14 μm. Często ich powierzchnia jest pokryta kropelkami, a wysyp zarodników ma żółtoochrową barwę.
Smardz jadalny występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, ale najwięcej stanowisk tego gatunku odnotowano w Europie, gdzie można go znaleźć na całym obszarze kontynentu. W Polsce jest rzadki i figuruje na Czerwonej liście roślin i grzybów jako gatunek rzadki. Występuje na terenie całego kraju, ale około 260 stanowisk wymaga jeszcze weryfikacji, ponieważ w ostatnich latach nastąpiły zmiany w taksonomii tych grzybów.
Smardz jadalny rozwija się w lasach liściastych i mieszanych, a także na łąkach i łęgach, często pod jesionami. Czasami można go spotkać na terenach zielonych, nawet na nawożonych glebach. W Europie owocniki tego gatunku pojawiają się w kwietniu i maju. Istnieją również sugestie, że smardz jadalny tworzy związki mykoryzowe z drzewami takimi jak świerk pospolity, daglezja zielona, modrzew, sosna wydmowa i jesion wyniosły. Jednak prawdopodobnie te związki są słabe i fakultatywne.
Smardz jadalny jest jadalnym grzybem, cenionym ze względu na smak. Można go spożywać świeżego lub suszonego, ale w stanie surowym jest toksyczny dla człowieka.
Oto przepis na pyszny makaron z sosem na bazie smardza jadalnego:
Makaron z Sosem Smardzowym
Składniki:
250 g makaronu (najlepiej tagliatelle lub fettuccine)
200 g świeżego smardza jadalnego
2 łyżki masła
1 cebula, drobno posiekana
2 ząbki czosnku, drobno posiekane
1/2 szklanki śmietanki kremówki
1/2 szklanki bulionu warzywnego lub drobiowego
2 łyżki świeżo posiekanej natki pietruszki
Sól i pieprz do smaku
Starty parmezan do posypania (opcjonalnie)
Instrukcje:
Zacznij od przygotowania smardza jadalnego. Delikatnie oczyść go z ewentualnych zabrudzeń i pokrój w grubsze plastry lub kawałki.
Gotuj makaron według instrukcji na opakowaniu w osolonej wodzie, aż będzie al dente. Następnie odcedź go i odstaw na bok.
W głębokiej patelni lub rondlu rozgrzej masło na średnim ogniu. Dodaj posiekaną cebulę i czosnek, a następnie smaż je przez około 2-3 minuty, aż zmiękną i staną się lekko złociste.
Dodaj pokrojone smardze jadalne do patelni z cebulą i czosnkiem. Smaż je przez około 5-7 minut, często mieszając, aż smardz zmięknie i zacznie wydzielać swój aromat.
Wlej bulion warzywny lub drobiowy do smardza i gotuj przez kolejne 5 minut, pozwalając na odparowanie części płynu.
Teraz wlej śmietankę kremówkę do smaru i gotuj na niskim ogniu przez około 3-4 minuty, aż sos zgęstnieje i stanie się kremowy. Staraj się nie doprowadzić do wrzenia śmietanki.
Dopraw sos solą i pieprzem do smaku. Pamiętaj, że smardz ma swój wyjątkowy smak, więc staraj się nie przesadzić z przyprawami.
Dodaj odcedzony makaron do sosu smardzowego i delikatnie wymieszaj, aby makaron był równomiernie pokryty sosem.
Posyp potrawę świeżo posiekaną natką pietruszki i, jeśli lubisz, startym parmezanem.
Podawaj makaron z sosem smardzowym od razu, ciepły i aromatyczny.
To danie z pewnością zachwyci smakoszy grzybów. Smardz jadalny nadaje mu wyjątkowy smak i aromat. Smacznego!
