Borowik szlachetny - grzyb z wyjątkowym smakiem i wieloma zastosowaniami.
Borowik szlachetny, potocznie nazywany prawdziwkiem, to niezwykły gatunek grzyba z rodziny borowikowatych. Jego występowanie obejmuje zarówno Amerykę Północną, głównie obszar na zachód od Gór Skalistych, jak i Europę. Ponadto został zauważony w Nowej Zelandii i południowej Afryce. W Polsce często spotyka się go w górskich rejonach, choć rzadziej na terenach nizinnych, zwłaszcza w okolicach większych miast.
Kapelusz: Borowik szlachetny charakteryzuje się kapeluszem o średnicy od 6 do 25 centymetrów. Młode osobniki mają biały lub piaskowy kapelusz, który w miarę dojrzewania zmienia się w jasnobrązowy lub ciemnobrązowy. Okazjonalnie można spotkać egzemplarze o kapeluszu karminowej barwy. Kapelusz ma początkowo gładką, półkolisto wygiętą formę, a później staje się bardziej wypukły, a u starszych okazów przyjmuje poduszkowato-rozpostarty kształt. Jego powierzchnia jest matowa, choć w deszczowe dni i u starszych osobników staje się gładka i lepka.
Hymenofor: To obszar pod kapeluszem, złożony z drobnych, okrągłych rurek o długości od 8 do 30 milimetrów. Rurki te można łatwo oddzielić od miąższu kapelusza. U młodych grzybów pory i rurki są zazwyczaj białe lub kremowe, a u starszych osobników przybierają odcienie żółtawo-oliwkowe, żółtozielone i oliwkowozielone. Na nasadzie hymenoforu można zauważyć wycięcie. Podstawki grzyba mają rozmiary 32–40 × 10–12 µm i kształt maczugowaty, z czterema zarodnikami.
Trzon: Trzon borowika ma wysokość od 5 do 20 centymetrów i grubość od 1,5 do 10 centymetrów. Może mieć barwę białą, szarawą lub piaskową. U młodszych osobników jest pękaty i głęboko osadzony w ziemi, z czasem wydłuża się, przyjmując kształt maczugi lub baryłki. Charakteryzuje się delikatną siatką o zabarwieniu białym lub jasnobrązowym, szczególnie widoczną w górnej części trzonu.
Miąższ: Miąższ borowika jest zazwyczaj biały, czasami kremowy lub piaskowy, ale pod skórą może mieć czerwonawobrązowy odcień. W młodych osobnikach miąższ jest twardy, a u starszych staje się gąbczasty. Nie zmienia koloru na powietrzu ani podczas krojenia. Ma przyjemny zapach i smak, który opisuje się jako orzechowy.
Zarodniki: Zarodniki borowika szlachetnego mają wymiary 14–18 × 4,5–7 µm i wrzecionowaty kształt. Ich powierzchnia jest gładka i zazwyczaj występują w kolorach białym, ciemnooliwkowym lub oliwkowobrązowym.
Borowik szlachetny jest aromatycznym grzybem jadalnym o szerokich zastosowaniach w europejskiej kuchni. Nadaje się do bezpośredniego spożycia, marynowania, suszenia i do wielu innych rodzajów przetwarzania. Grzyb ten znalazł swoje miejsce również w przemyśle spożywczym.
W kuchni polskiej borowik szlachetny jest używany do przygotowania różnorodnych potraw, takich jak bigos, kapusta z grzybami, uszka do barszczu i pierogi z grzybami. Często jest marynowany w occie, a także wykorzystywany jako dodatek do dań mięsnych. Warto wspomnieć o "borowikach wielkopolskich", które są marynowanymi małymi owocnikami borowika szlachetnego o charakterystycznym słodko-kwaśnym smaku. To jedno z tradycyjnych polskich dań, które zostało wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych.
Borowik szlachetny to grzyb, który nie tylko cieszy się popularnością w kuchni, ale także stanowi ważny element przyrody i ekosystemów leśnych, tworząc mikoryzę z drzewami, zwłaszcza ze świerkami. Występuje przede wszystkim w lasach iglastych, liściastych i mieszanych, tworząc okazałe owocniki od maja do listopada, choć można je spotkać nawet w grudniu. Pamiętajmy, że wartościowy grzyb ten należy rozróżniać od innych gatunków, aby cieszyć się jego wyjątkowym smakiem i unikalnymi właściwościami.
Borowik szlachetny został umieszczony na pierwszym miejscu w wykazie grzybów dopuszczonych do obrotu lub produkcji przetworów grzybowych oraz produktów spożywczych zawierających grzyby. To zapisane w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 roku.
Borowik szlachetny stał się popularnym motywem w celach komercyjnych. Jego wizerunek często pojawia się na opakowaniach różnych produktów spożywczych o smaku grzybowym. Przykładem tego są etykiety serów twarogowych dostępnych na polskim rynku, na których widnieje obraz borowika. Ponadto, w 2007 roku firma wprowadziła na rynek chipsy o smaku borowikowym, na których opakowaniu znalazło się zdjęcie tego grzyba.
Borowiki szlachetne były od dawna istotną częścią diety na obszarach zamieszkałych przez Słowian. Kiedyś, w okresie zbieractwa, ludzie korzystali z lasów i puszczy, zbierając te grzyby. Początkowo borowiki były suszone i wykorzystywane jako przyprawa do różnych potraw. Później zaczęto je gotować, kisić, a od XVI wieku marynować. Rodzaj marynat stosowanych do przygotowywania prawdziwków, a także innych grzybów, zależał od rodzaju octu i przypraw używanych do zalewy, a także sposobu przygotowania. Marynowane grzyby zdobyły uznanie w kuchni szlacheckiej i magnackiej. Dopiero w późniejszym czasie, wraz z rozwojem handlu, tego rodzaju przetwory trafiły na tereny wiejskie. Marynowane borowiki nie były codziennym daniem, lecz spożywano je podczas uroczystości i świąt.
Oto przepis na smakowite danie z użyciem borowika szlachetnego:
Pierogi z nadzieniem borowikowym i sosem grzybowym
Składniki:
2 szklanki mąki
1/2 szklanki ciepłej wody
1 jajko
1 łyżka oleju
200 g borowików szlachetnych (świeżych lub suszonych)
1 cebula
2 ząbki czosnku
2 łyżki masła
1/2 szklanki śmietany 18%
Sól i pieprz do smaku
Świeża natka pietruszki do dekoracji
Przygotowanie:
Nadzienie borowikowe:
Jeśli używasz suszonych borowików, namocz je w ciepłej wodzie przez około 20 minut, a następnie odcedź i drobno je posiekaj.
Jeśli używasz świeżych borowików, umyj je dokładnie i drobno je posiekaj.
Na patelni rozgrzej łyżkę masła i podsmaż cebulę oraz czosnek, aż staną się miękkie i lekko zrumienione.
Dodaj borowiki i smaż je przez około 5-7 minut, aż większość płynu odparuje. Dopraw solą i pieprzem. Odstaw nadzienie do ostygnięcia.
Ciasto na pierogi:
W misce wymieszaj mąkę z jajkiem, ciepłą wodą, olejem i szczyptą soli. Wyrabiaj ciasto przez kilka minut, aż stanie się elastyczne i gładkie. Jeśli jest zbyt suche, dodaj trochę wody; jeśli jest zbyt klejące, posyp mąką.
Uformuj z ciasta kulkę, przykryj ją ściereczką i odstaw na 30 minut.
Formowanie pierogów:
Rozwałkuj ciasto na cienki placek i wycinaj okręgi (najlepiej użyć kielicha lub foremki do pierogów).
Na każdy okrągłek nałóż łyżeczkę nadzienia borowikowego.
Zlep brzegi ciasta, tworząc pieróg i dobrze je przyłóż, aby uniknąć wyciekania farszu podczas gotowania.
Gotowanie pierogów:
W dużym garnku zagotuj osoloną wodę.
Wrzuć pierogi do wrzącej wody i gotuj je przez około 3-4 minuty, aż wypłyną na powierzchnię.
Wyjmij pierogi perforowaną łyżką cedzakową i odstaw na bok.
Sos grzybowy:
W małym garnku rozgrzej pozostałą łyżkę masła.
Podsmaż pozostałą cebulę i czosnek, aż staną się miękkie i aromatyczne.
Dodaj śmietanę i mieszaj przez kilka minut, aż sos zgęstnieje.
Podawanie:
Pierogi podawaj na talerzu, polewając je sosem grzybowym.
Posyp świeżą natką pietruszki dla dodatkowej aromatyczności.
Smacznego! Teraz możesz cieszyć się pysznymi pierogami z nadzieniem borowikowym i aromatycznym sosem grzybowym.
