Ewolucja transportu to fascynująca podróż przez wieki, od prostych środków transportu, takich jak piesze wędrówki i zwierzęta pociągowe, do skomplikowanych systemów transportowych, które znamy dzisiaj. Ta nieustanna ewolucja jest dowodem na nieskończoną zdolność człowieka do adaptacji i innowacji.
Początki motoryzacji sięgają około 4000 lat p.n.e., kiedy to wynaleziono koło. Od tego czasu ludzie korzystali z pojazdów kołowych napędzanych siłą zwierząt do różnych celów.
Pierwsze dokumenty odnoszące się do samochodu pochodzą z 215 roku p.n.e. i zostały spisane przez Herona z Aleksandrii. Do dziś przetrwały jego książki „O budowie automatów”, „O budowie machin wojennych” i „O machinach, które siłą powietrza w ruch są wprowadzane”. W XIII wieku angielski mnich Roger Bacon przewidywał, że „można by zbudować maszyny zdolne poruszać (…) powozy jedynie za pomocą nauki i sztuki, bez pomocy istoty żywej”.
W 1472 roku Robert Valturio[w innych językach] opisał maszynę wojenną, która była napędzana wiatrem, podobnie jak wiatraki.
Leonardo da Vinci również zajmował się pojazdami napędzanymi bez użycia siły koni. Zaprojektował zamknięty wóz bojowy, który był napędzany siłą mięśni ośmiu osób znajdujących się w środku.
Te osoby miały poruszać dźwignie znajdujące się we wnętrzu pojazdu i za pomocą przekładni korbowej napędzać koła jezdne. Każde koło miało być napędzane własnym mechanizmem, co można porównać do dzisiejszego mechanizmu różnicowego. W kilku swoich projektach uwzględnił również napęd grawitacyjny, sprężynowy, a także za pomocą pary wodnej. Prototyp tego pojazdu został stworzony w Memmingen w 1447 roku, a rok później koło Pirny w Saksonii.
Do dziś przetrwał rysunek wykonany w 1558 roku przez Bertholda Holzschuhera[w innych językach]. Wcześniej, bo w 1459 roku, pojawiły się jeszcze dwa projekty maszyn napędzanych bez pomocy zwierząt. Jeden z nich zaprojektowany był przez cesarza Maksymiliana. Przedstawiał pojazd w kształcie olbrzymiego koła o średnicy 6 metrów, na których osiach zamontowane były siedzenia dla pasażerów. Koła połączone były obręczą, po której chodzący ludzie napędzali maszynę. W tym samym roku powstał też drugi projekt nieznanego autora. Przedstawiał drewniany bogato zdobiony pojazd. Napędzany był przez idących z boku ludzi za pośrednictwem drągów i przekładni zębatych oraz osoby idące z tyłu, które oprócz tego że napędzały pojazd, to dodatkowo sterowały tylnymi kołami.
W 1600 roku Simon Stevin, holenderski matematyk (zwany Stevinusem) skonstruował żaglowiec na kołach, tzw. żaglowóz. Wykonał go na zamówienie księcia Maurycego Orańskiego, hrabiego Nassau, wodza Niderlandów. Żaglowóz Stevina składał się z długiego czterokołowego podwozia, centralnie osadzonego masztu żaglowego i małego masztu pomocniczego. Kierowanie pojazdem odbywało się za pomocą tylnej osi. Mógł pomieścić około 28 osób. Podobno na twardych piaszczystych plażach Holandii w okolicach Scheveningen (obecnie dzielnicy Hagi, znane z eleganckiego kąpieliska) osiągał szybkość 15 mil, czyli około 24 km/h. Pierwsza próba – jak opisał to znany historyk motoryzacji Witold Rychter – zakończyła się wypadkiem z powodu silnego podmuchu bocznego wiatru. Jednakże po poprawieniu konstrukcji, wprowadzeniu dodatkowego balastu, dokonaniu dokładniejszych matematycznych obliczeń, pojazd został poprawiony i doskonale się sprawował. Co więcej, Stevin uruchomił regularne przewozy pasażerskie między Scheveningen a Petten. Uzyskiwał niespotykaną wówczas szybkość około 34 km/h, pokonując drogę o długości około 68 km w dwie godziny. W przejażdżkach brał udział nie tylko książę Maurycy Orański, lecz także admirał hiszpański Franciszek Mendoza, który był jeńcem księcia. Jak podali ówcześni kronikarze sam książę Orański kierował żaglowozem skonstruowanym przez swojego sprytnego poddanego. W dzisiejszych czasach napęd żaglowy wykorzystano w znanych żaglowozach polskich w czasie przeprawy przez pustynię Gobi.
Ferdinand Verbiest, ksiądz z Flandrii, około 1678 roku pokazał chińskiemu cesarzowi model pojazdu zasilanego parą.
Pierwszym jednak pojazdem z silnikiem cieplnym, o którym mamy udokumentowane informacje, był parowy wehikuł skonstruowany w 1769 roku przez Nicolasa-Josepha Cugnot’a, francuskiego inżyniera wojskowego. Jego pojazd, przeznaczony do holowania dział, był napędzany prymitywną maszyną parową o dwóch cylindrach, która pozwalała mu poruszać się z prędkością jedynie 4 km/h. Niestety, nie zdobył on uznania swoich współczesnych i szybko został zapomniany.
W 1801 roku Richard Trevithick, inżynier z Anglii, postanowił powrócić do idei użycia maszyny parowej do napędzania pojazdu. Po udoskonaleniu maszyny parowej, zastosował ją do napędu “lokomotywy drogowej” i jako pierwszy na świecie w 1804 roku przejechał 150 km, przewożąc jednocześnie 12 pasażerów. Mimo to, jego parowóz nie odniósł sukcesu finansowego, dlatego często mylnie uważa się Rakietę George’a i Roberta Stephensonów za pierwszy parowóz na świecie. Rakieta została skonstruowana w 1829 roku i była to udoskonalona wersja parowozów budowanych w poprzednich latach (pierwszą linię kolejową George Stephenson uruchomił już w 1825 roku). W Rakiecie zastosowano wielorurowy kocioł, co znacznie poprawiło jej osiągi. Została ona zbudowana głównie do udziału w konkursie Rainhill Trials, a zwycięska maszyna miała być używana przez kolej Liverpool-Manchester. Rakieta wygrała konkurs, ponieważ jako jedyna przetrwała wszystkie próby i jej osiągi spełniły oczekiwania organizatorów. 15 września 1830 roku miała miejsce pierwsza śmiertelna katastrofa kolejowa - podczas oficjalnego otwarcia linii Liverpool - Manchester zginął William Huskisson.
Rakieta Stephensonów była wczesnym parowozem o układzie kół 0-2-2. Została zbudowana na potrzeby i wygrała próby Rainhill Liverpool and Manchester Railway (L&MR), które odbyły się w październiku 1829 roku, aby pokazać, że ulepszone lokomotywy będą bardziej efektywne niż stacjonarne silniki parowe.
Jeśli chodzi o osiągi Rakiet, to kiedy nie była obciążona żadnymi wagonami, osiągała prędkość co najmniej 48 km/h (30 mph). W przeciwnym razie, jej średnia prędkość podczas prób wynosiła bardziej skromne 19,3 km/h (12 mph), gdy ciągnęła około 12 ton. Rakieta osiągnęła średnią prędkość 10 mil na godzinę (16 km/h) na dystansie 70 mil (110 km), przekraczając wymóg próby o ponad 40 procent.
Kim był George Stephenson. Kilka faktów z jego życia.
George Stephenson (ur. 9 czerwca 1781, zm. 12 sierpnia 1848) był angielskim inżynierem i głównym wynalazcą lokomotywy kolejowej. Urodził się w Wylam, Northumberland, Anglia, a zmarł w Chesterfield, Derbyshire. Jego ojciec był mechanikiem, który obsługiwał parowy silnik atmosferyczny Newcomen’a, używany do pompowania wody z kopalni węgla w Newcastle upon Tyne.
Stephenson rozpoczął pracę w młodym wieku i nie miał formalnego wykształcenia; w wieku 19 lat obsługiwał silnik Newcomen’a. W wieku 17 lat został maszynistą w kopalni Water Row Pit w Newburn. Zrozumiał wartość edukacji i zapisał się na naukę wieczorami, ucząc się czytania, pisania i arytmetyki - był analfabetą do 18 roku życia.
W 1813 roku Stephenson zbudował Blucher, silnik, który ciągnął osiem załadowanych wagonów przewożących 30 ton węgla z prędkością 4 mil na godzinę (6 km/h)1. W ciągu następnych kilku lat Stephenson zbudował kilka lokomotyw dla Killingworth i innych kopalń.
Stephenson jest również znany jako wynalazca lampy bezpieczeństwa dla górników. Jego syn Robert również był inżynierem i razem stworzyli wiele innowacyjnych projektów.
Stephenson jest często nazywany “Ojcem Kolei” ze względu na jego pionierską rolę w rozwoju transportu kolejowego, który był jednym z najważniejszych wynalazków technologicznych XIX wieku i kluczowym elementem Rewolucji Przemysłowej.
George Stephenson jest znany z kilku innych wynalazków poza lokomotywą parową:
W 1815 roku Stephenson wynalazł lampę bezpieczeństwa dla górników, znaną jako 'Geordie’. Ta lampa była używana w kopalniach węgla, aby zapobiec eksplozjom metanu.
Stephenson jest również twórcą rozstawu szyn o szerokości 4 stopy 8,5 cala (1,435 m), który stał się standardem dla większości kolei na świecie.
Pierwsza linia kolejowa: Stephenson zbudował pierwszą linię kolejową na świecie. Była to linia Stockton-Darlington, która została otwarta w 1825 roku. Ta linia była pierwszą publiczną linią kolejową, która przewoziła pasażerów za pomocą lokomotywy parowej.
Stephenson zbudował również pierwszą publiczną międzymiastową linię kolejową na świecie, która używała lokomotyw. Była to linia Liverpool-Manchester, która została otwarta w 1830 roku
